Τελεί το πανεπιστημιακό άσυλο υπό την επιφύλαξη του νόμου;
Αντώνη Μανιτάκη
Το πανεπιστημιακό άσυλο αποτελεί έναν άγραφο συνταγματικό κανόνα που μετατράπηκε, μετά την παρέμβαση του νομοθέτη του 1982, σε «θεσμική εγγύηση» της ακαδημαϊκής ελευθερίας, για χάρη της οποίας υπάρχει. Στηρίζει την αυτοδιοίκηση των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων και στηρίζεται από αυτήν. Τώρα άγραφος συνταγματικός κανόνας και θεσμική εγγύηση δύσκολα συμβιβάζονται, καθώς και η ταυτόχρονη αντιμετώπιση του πανεπιστημιακού ασύλου ως εθίμου και ως θεσμικής εγγύησης. Θα πρέπει να διαλέξουμε, διότι και τα δύο μαζί δεν γίνεται (όπως κάνει ο Γιώργος Κατρούγκαλος). Αλλά το ίδιο ισχύει και για τον άγραφο συνταγματικό κανόνα, που αφορά τις πρακτικές (αποχής) της κρατικής εξουσίας και ειδικά της αστυνομίας, και τη νομοθετική ρύθμιση ή εγγύηση του ασύλου. Πιστεύω πως δεν συμβιβάζεται η λογική του ασύλου με τη λογική του νόμου, θα έλεγα μάλιστα νόμου. Θα έλεγα μάλιστα το πανεπιστημιακό άσυλο είναι όπως το απόρρητο των επιστολών και η ιδιωτική ζωή, δηλαδή η συνταγματική του κατοχύρωση είναι απόλυτη και η προστασία τους ‘απαραβίαστη’ και άρα μένει αρρύθμιστη. Η νομοθετική εξουσία μόνον προσβολές και περιορισμούς μπορεί να φέρει στο άσυλο. Τι καλό και τι παραπάνω μπορεί να προσφέρει ο νόμος –όσο καλός και αν είναι- (ακόμη και αν τον κατασκευάσει ο Αλαβάνος με τα χεράκια του! Ή ο ίδιος ο Κατρούγκαλος), μάλλον θα συρρικνώνει, θα αφυδατώνει με τις διαδικασίες, τους όρους και τις επιτροπές που θα δημιουργεί το περιεχόμενο του πανεπιστημιακού ασύλου. Η νομοθετική ρύθμιση του ασύλου, το 1982 δεν το εγγυήθηκε, πάντως. Το περιόρισε, το απομάγευσε, το ‘από-ιεροποίησε’ και το έκανε βορά των ΜΜΕ και της εικόνας, αντικείμενο κομματικών αντιπαραθέσεω και το κυριότερο…..άλλοθι της αστυνομίας και των εισαγγελικών αρχών και δικαιολογία να μην παρεμβαίνουν, ακόμη και όταν διαπράττονται αυτόφωρα κακουργήματα. Πώς να δεί κανείς το νόημα σήμερα το ασύλου, έξω και ανεξάρτητα από τις συγκρούσεις και τις αντιπαραθέσεις που γίνονται στο όνομά του και για χατήρι του….. Και ο Γιώργος Κ, γράφει ….αγνοώντας όλα όσα γίνονται, σαν αυτούς τους νομικούς και συνταγματολόγους, που ενώ ισχυρίζονται ότι τα πάντα είναι πολιτική και ότι όταν ερμηνεύουμε έναν κανόνα πρέπει να λαμβάνουμε υπόψη μας την εφαρμογή του, αυτοί ερμηνεύουν τον νόμο ως κείμενο αφηρημένου νοήματος. Η εκνόμευση του ασύλου χρησιμοποιήθηκε και χρησιμοποιείται για να απαξιώνεται το άσυλο. Τι νόημα έχει η νομοθετική του κατοχύρωση και η ρύθμισή του, όταν οι πρακτικές που αναπτύσσονται στο πανεπιστήμιο όχι μόνον δεν συμβάλλουν στην προστασία του ασύλου αλλά και συντείνουν στην αδιαφορία των πανεπιστημιακών και στην αδράνεια επειδή αυτή η στάση τους βολεύει. Το ερώτημα που τίθεται σήμερα στους πανεπιστημιακούς δασκάλους, διότι αυτούς αφορά κατά πρώτο λόγο το άσυλο –μαζί με τους φοιτητές- είναι ποια στάση του και ποια θέση τους εναρμονίζεται με την καλλίτερη προστασία του ασύλου; Η πανεπιστημιακή κοινότητα έχει κατά πρώτο λόγο την ευθύνη της προστασίας του ασύλου και όχι η εκάστοτε κυβέρνηση ή τα κόμματα. Τα τελευταία το μόνο που τους ενδιαφέρει είναι οι εκλογές και η δύναμή τους.
Ακολουθεί εισήγηση που έκανα στην Εθνική Επιτροπή των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου πολύ πριν τα Δεκεμβριανά 2008.
«Στρέφεται, πρώτα και κύρια, κατά τις κρατικής εξουσίας και αποκλείει κυρίως τις αυθαίρετες –χωρίς άδεια- παρεμβάσεις ή εισβολές των αστυνομικών αρχών στους πανεπιστημιακούς χώρους. Αντιμάχεται όμως και κάθε είδους αστυνόμευση και κάθε απόπειρα φίμωσης, ελέγχου, εξαγοράς ή χειραγώγησης της διδασκαλίας και της ελεύθερης έρευνας και διάδοσης των ιδεών. Προστατεύεται έναντι πάντων, τόσο έναντι κρατικής εξουσίας όσο και έναντι των ιδιωτών ή τρίτων, (ατόμων, ομάδων, επιχειρήσεων). Την εγγύηση του πανεπιστημιακού ασύλου την απολαμβάνουν τα πανεπιστημιακά ιδρύματα αλλά και κάθε οργανωμένη μονάδα ανώτατης παιδείας, -πανεπιστημιακή ή τεχνολογική (ΑΕΙ και ΤΕΙ)-, ανεξάρτητα από τη νομική μορφή που έχει, που μπορεί να είναι νομικό πρόσωπο δημοσίου ή ιδιωτικού δικαίου. Η ανεξαρτησία της γνώμης των πανεπιστημιακών δασκάλων αλλά και της ελεύθερης έρευνας και διακίνησης κάθε είδους ιδεών των σπουδαστών και των ερευνητών είναι απόλυτη και δεν μπορεί να εξαρτάται από νόμους, υπουργικές αποφάσεις, εγκρίσεις ή άδειες ούτε να εκβιάζεται ή να χειραγωγείται από ιδιωτικά κέντρα εξουσίας και χορηγούς.
Δικαιούνται να απολαμβάνουν της προστασίας του πανεπιστημιακού ασύλου όλα τα μέλη της πανεπιστημιακής κοινότητας, ατομικά και συλλογικά, ως άτομα και ως αρχές. Φορείς άρα του πανεπιστημιακού ασύλου είναι οι φορείς της ακαδημαϊκής ελευθερίας, όσοι συμμετέχουν στη διδασκαλία, έρευνα και στη διάδοση των γνώσεων, διδάσκοντες και διδασκόμενοι. Τη φροντίδα και την ευθύνη της ειρηνικής και ελεύθερης απόλαυσης των αγαθών του πανεπιστημιακού ασύλου καθώς και της αποτελεσματικής προστασίας του την έχουν κατά πρώτο και κύριο λόγο οι πανεπιστημιακές αρχές. Η ίδια η αυτοδιοίκηση των πανεπιστημίων συνεπάγεται και συνεπιφέρει την ανάθεση στις πανεπιστημιακές αρχές της αρμοδιότητας φύλαξης των πανεπιστημιακών χώρων και ασφαλούς και ειρηνικής απόλαυσης των ακαδημαϊκών ελευθεριών. Την ευθύνη όμως της προστασίας των χώρων αυτών από κάθε είδους καταστροφές ή αναίτιες φθορές την επωμίζονται, ατομικά και συλλογικά, και όλα τα μέλη της πανεπιστημιακής κοινότητας και κάθε οργανωμένος φορέας των σπουδαστών ή των καθηγητών, όπως είναι οι φοιτητικοί σύλλογοι, οι συνδικαλιστικές, οι πολιτικές ή πολιτιστικές οργανώσεις τους.
Οι χώροι που καλύπτονται από το πανεπιστημιακό άσυλο είναι οι φυσικοί χώροι, οι εν γένει εγκαταστάσεις και χώροι εικονικοί (ηλεκτρονικοί ή του κυβερνοχώρου), κύριοι και βοηθητικοί, όπως είναι τα αμφιθέατρα, οι χώροι τέχνης, ψυχαγωγίας, εστίασης ή σίτισης και βέβαια και οι ανοικτοί χώροι, πλατείες, προαύλιο ή τα προπύλαια, όπου συντελούνται η διδασκαλία, η έρευνα και η διακίνηση των ιδεών καθώς και η ψυχαγωγία.
Είναι προφανές εξάλλου ότι το πανεπιστημιακό άσυλο δεν μπορεί να αποτελεί το πρόσχημα για τη διάπραξη αξιόποινων πράξεων ούτε η επίκλησή του μπορεί να αποτελέσει νόμιμο λόγο άρσης του αδίκου. Το άσυλο δεν παρέχει ποινική ή αστική ασυλία σε όσους, πανεπιστημιακούς ή τρίτους, καταστρέφουν δημόσια αγαθά και προβαίνουν αναίτια και αδικαιολόγητα σε βιαιοπραγίες ή σε ποινικά αδικήματα. Είναι γνωστό εξάλλου ότι η διάπραξη αυτόφωρων κακουργημάτων καθώς και η διακινδύνευση της ζωής επιτρέπουν και δικαιολογούν την χωρίς άδεια είσοδο αστυνομικών δυνάμεων στους πανεπιστημιακούς χώρους, μετά από παραγγελία των αρμόδιων εισαγγελικών αρχών, για την προστασία της ζωής και άλλων σημαντικών εννόμων αγαθών που κινδυνεύουν άμεσα.
Το πανεπιστημιακό άσυλο είναι ένα δικαίωμα ιερό, με ιστορία αιώνων στην Ελλάδα και στην Ευρώπη, και το δυσφημίζουν ή συμβάλλουν στον εκφυλισμό τους όσοι ανεύθυνα και επιπόλαια το μετατρέπουν ή αφήνουν να μετατραπεί ή καλύπτουν ιδεολογικά την μετατροπή του από άσυλο των ιδεών σε άσυλο βιαιοπραγιών και καταστροφών.
Ο πρόσφατος νόμος για την ανώτατη παιδεία τροποποίησε τον παλαιότερο σχετικά με την προστασία του πανεπιστημιακού ασύλου χωρίς να καταστήσει όμως την προστασία του ασύλου καλλίτερη ούτε ασφαλέστερη. Αντίθετα, με μια σειρά διατάξεων του και ειδικά εκείνη του άρθρου 2 παρ. 5 του 1268/1982, όπως τροποποιήθηκε από το νέο νόμο, διευρύνθηκαν υπέρμετρα οι αξιόποινες πράξεις και έγινε οι περιγραφή τους με γενικόλογους και αόριστους προσδιορισμούς έτσι ώστε να καθίσταται η εκεί πρόβλεψη των αξιόποινων πράξεων αντίθετη στους συνταγματικούς ορισμούς του άρθρου 7 του Συντάγματος, που επιβάλλει τον την βέβαιη και ειδική περιγραφή της αξιόποινης πράξης. (Βλέπε σχετικά και τη θέση του καθηγητή Ν. Παρασκευόπουλου όπως δημοσιεύτηκε σε εφημερίδες).
Η παραβίαση πάντως του ασύλου κινδυνεύει, ακόμη και σήμερα, κυρίως από τις δημόσιες αρχές και ειδικά από τις αστυνομικές, απέναντι στις οποίες και στρέφεται. Οι τρίτοι ή οι ομάδες ατόμων που εισβάλλουν αυθαίρετα στους πανεπιστημιακούς χώρους δεν παραβιάζουν, αν θέλουμε να κυριολεχτήσουμε, το πανεπιστημιακό άσυλο, απλώς χρησιμοποιούν το άσυλο καταχρηστικά καταστρέφοντας και καταπατώντας τους χώρους του διαπράττοντας, ενδεχομένως, άλλους είδους αξιόποινες παραβιάσεις, όχι όμως εκείνη της παραβίασης του ασύλου. Οι βιαιοπραγίες που διαπράττουν οδηγούν, πάντως μακρο-πρόσθεμα, σίγουρα στον εκφυλισμό του πανεπιστημιακού ασύλου και στην απάλειψη της αίγλης και της ηθικής ακτινοβολίας του. Το ίδιο κάνουν και οι παρατεταμένες, συχνές, αναίτιες και αυθαίρετες ‘καταλήψεις’ των πανεπιστημιακών από ομάδες φοιτητών ή από πανεπιστημιακές παρατάξεις.
Το πανεπιστημιακό άσυλο είναι μια θεσμική εγγύηση της ελεύθερης και ανεξάρτητης διεξαγωγής της επιστήμης, της έρευνας και της διδασκαλίας από κάθε είδους παρεμβάσεις, εκβιασμούς ή χειραγωγήσεις από οπουδήποτε και αν προέρχονται, είτε από δημόσιες είτε από ιδιωτικές εξουσίες. Στους πανεπιστημιακούς ανήκει σήμερα, όπως και πάντα η ηθική ευθύνη να διαφυλάξουν το αγαθό αυτό όχι μόνο από την παραβίασή του αλλά και από τον σταδιακό εκφυλισμό του, στον οποίο συντείνουν, δυστυχώς και αποφάσεις, πρακτικές ή ανταγωνισμοί των πολιτικών κομμάτων καθώς και η εκμετάλλευση που γίνεται των γεγονότων από την κερδοσκοπική αδηφαγία των ηλεκτρονικών κυρίως μέσων μαζικής ενημέρωσης.
Ακολουθεί εισήγηση που έκανα στην Εθνική Επιτροπή των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου πολύ πριν τα Δεκεμβριανά 2008.
«Στρέφεται, πρώτα και κύρια, κατά τις κρατικής εξουσίας και αποκλείει κυρίως τις αυθαίρετες –χωρίς άδεια- παρεμβάσεις ή εισβολές των αστυνομικών αρχών στους πανεπιστημιακούς χώρους. Αντιμάχεται όμως και κάθε είδους αστυνόμευση και κάθε απόπειρα φίμωσης, ελέγχου, εξαγοράς ή χειραγώγησης της διδασκαλίας και της ελεύθερης έρευνας και διάδοσης των ιδεών. Προστατεύεται έναντι πάντων, τόσο έναντι κρατικής εξουσίας όσο και έναντι των ιδιωτών ή τρίτων, (ατόμων, ομάδων, επιχειρήσεων). Την εγγύηση του πανεπιστημιακού ασύλου την απολαμβάνουν τα πανεπιστημιακά ιδρύματα αλλά και κάθε οργανωμένη μονάδα ανώτατης παιδείας, -πανεπιστημιακή ή τεχνολογική (ΑΕΙ και ΤΕΙ)-, ανεξάρτητα από τη νομική μορφή που έχει, που μπορεί να είναι νομικό πρόσωπο δημοσίου ή ιδιωτικού δικαίου. Η ανεξαρτησία της γνώμης των πανεπιστημιακών δασκάλων αλλά και της ελεύθερης έρευνας και διακίνησης κάθε είδους ιδεών των σπουδαστών και των ερευνητών είναι απόλυτη και δεν μπορεί να εξαρτάται από νόμους, υπουργικές αποφάσεις, εγκρίσεις ή άδειες ούτε να εκβιάζεται ή να χειραγωγείται από ιδιωτικά κέντρα εξουσίας και χορηγούς.
Δικαιούνται να απολαμβάνουν της προστασίας του πανεπιστημιακού ασύλου όλα τα μέλη της πανεπιστημιακής κοινότητας, ατομικά και συλλογικά, ως άτομα και ως αρχές. Φορείς άρα του πανεπιστημιακού ασύλου είναι οι φορείς της ακαδημαϊκής ελευθερίας, όσοι συμμετέχουν στη διδασκαλία, έρευνα και στη διάδοση των γνώσεων, διδάσκοντες και διδασκόμενοι. Τη φροντίδα και την ευθύνη της ειρηνικής και ελεύθερης απόλαυσης των αγαθών του πανεπιστημιακού ασύλου καθώς και της αποτελεσματικής προστασίας του την έχουν κατά πρώτο και κύριο λόγο οι πανεπιστημιακές αρχές. Η ίδια η αυτοδιοίκηση των πανεπιστημίων συνεπάγεται και συνεπιφέρει την ανάθεση στις πανεπιστημιακές αρχές της αρμοδιότητας φύλαξης των πανεπιστημιακών χώρων και ασφαλούς και ειρηνικής απόλαυσης των ακαδημαϊκών ελευθεριών. Την ευθύνη όμως της προστασίας των χώρων αυτών από κάθε είδους καταστροφές ή αναίτιες φθορές την επωμίζονται, ατομικά και συλλογικά, και όλα τα μέλη της πανεπιστημιακής κοινότητας και κάθε οργανωμένος φορέας των σπουδαστών ή των καθηγητών, όπως είναι οι φοιτητικοί σύλλογοι, οι συνδικαλιστικές, οι πολιτικές ή πολιτιστικές οργανώσεις τους.
Οι χώροι που καλύπτονται από το πανεπιστημιακό άσυλο είναι οι φυσικοί χώροι, οι εν γένει εγκαταστάσεις και χώροι εικονικοί (ηλεκτρονικοί ή του κυβερνοχώρου), κύριοι και βοηθητικοί, όπως είναι τα αμφιθέατρα, οι χώροι τέχνης, ψυχαγωγίας, εστίασης ή σίτισης και βέβαια και οι ανοικτοί χώροι, πλατείες, προαύλιο ή τα προπύλαια, όπου συντελούνται η διδασκαλία, η έρευνα και η διακίνηση των ιδεών καθώς και η ψυχαγωγία.
Είναι προφανές εξάλλου ότι το πανεπιστημιακό άσυλο δεν μπορεί να αποτελεί το πρόσχημα για τη διάπραξη αξιόποινων πράξεων ούτε η επίκλησή του μπορεί να αποτελέσει νόμιμο λόγο άρσης του αδίκου. Το άσυλο δεν παρέχει ποινική ή αστική ασυλία σε όσους, πανεπιστημιακούς ή τρίτους, καταστρέφουν δημόσια αγαθά και προβαίνουν αναίτια και αδικαιολόγητα σε βιαιοπραγίες ή σε ποινικά αδικήματα. Είναι γνωστό εξάλλου ότι η διάπραξη αυτόφωρων κακουργημάτων καθώς και η διακινδύνευση της ζωής επιτρέπουν και δικαιολογούν την χωρίς άδεια είσοδο αστυνομικών δυνάμεων στους πανεπιστημιακούς χώρους, μετά από παραγγελία των αρμόδιων εισαγγελικών αρχών, για την προστασία της ζωής και άλλων σημαντικών εννόμων αγαθών που κινδυνεύουν άμεσα.
Το πανεπιστημιακό άσυλο είναι ένα δικαίωμα ιερό, με ιστορία αιώνων στην Ελλάδα και στην Ευρώπη, και το δυσφημίζουν ή συμβάλλουν στον εκφυλισμό τους όσοι ανεύθυνα και επιπόλαια το μετατρέπουν ή αφήνουν να μετατραπεί ή καλύπτουν ιδεολογικά την μετατροπή του από άσυλο των ιδεών σε άσυλο βιαιοπραγιών και καταστροφών.
Ο πρόσφατος νόμος για την ανώτατη παιδεία τροποποίησε τον παλαιότερο σχετικά με την προστασία του πανεπιστημιακού ασύλου χωρίς να καταστήσει όμως την προστασία του ασύλου καλλίτερη ούτε ασφαλέστερη. Αντίθετα, με μια σειρά διατάξεων του και ειδικά εκείνη του άρθρου 2 παρ. 5 του 1268/1982, όπως τροποποιήθηκε από το νέο νόμο, διευρύνθηκαν υπέρμετρα οι αξιόποινες πράξεις και έγινε οι περιγραφή τους με γενικόλογους και αόριστους προσδιορισμούς έτσι ώστε να καθίσταται η εκεί πρόβλεψη των αξιόποινων πράξεων αντίθετη στους συνταγματικούς ορισμούς του άρθρου 7 του Συντάγματος, που επιβάλλει τον την βέβαιη και ειδική περιγραφή της αξιόποινης πράξης. (Βλέπε σχετικά και τη θέση του καθηγητή Ν. Παρασκευόπουλου όπως δημοσιεύτηκε σε εφημερίδες).
Η παραβίαση πάντως του ασύλου κινδυνεύει, ακόμη και σήμερα, κυρίως από τις δημόσιες αρχές και ειδικά από τις αστυνομικές, απέναντι στις οποίες και στρέφεται. Οι τρίτοι ή οι ομάδες ατόμων που εισβάλλουν αυθαίρετα στους πανεπιστημιακούς χώρους δεν παραβιάζουν, αν θέλουμε να κυριολεχτήσουμε, το πανεπιστημιακό άσυλο, απλώς χρησιμοποιούν το άσυλο καταχρηστικά καταστρέφοντας και καταπατώντας τους χώρους του διαπράττοντας, ενδεχομένως, άλλους είδους αξιόποινες παραβιάσεις, όχι όμως εκείνη της παραβίασης του ασύλου. Οι βιαιοπραγίες που διαπράττουν οδηγούν, πάντως μακρο-πρόσθεμα, σίγουρα στον εκφυλισμό του πανεπιστημιακού ασύλου και στην απάλειψη της αίγλης και της ηθικής ακτινοβολίας του. Το ίδιο κάνουν και οι παρατεταμένες, συχνές, αναίτιες και αυθαίρετες ‘καταλήψεις’ των πανεπιστημιακών από ομάδες φοιτητών ή από πανεπιστημιακές παρατάξεις.
Το πανεπιστημιακό άσυλο είναι μια θεσμική εγγύηση της ελεύθερης και ανεξάρτητης διεξαγωγής της επιστήμης, της έρευνας και της διδασκαλίας από κάθε είδους παρεμβάσεις, εκβιασμούς ή χειραγωγήσεις από οπουδήποτε και αν προέρχονται, είτε από δημόσιες είτε από ιδιωτικές εξουσίες. Στους πανεπιστημιακούς ανήκει σήμερα, όπως και πάντα η ηθική ευθύνη να διαφυλάξουν το αγαθό αυτό όχι μόνο από την παραβίασή του αλλά και από τον σταδιακό εκφυλισμό του, στον οποίο συντείνουν, δυστυχώς και αποφάσεις, πρακτικές ή ανταγωνισμοί των πολιτικών κομμάτων καθώς και η εκμετάλλευση που γίνεται των γεγονότων από την κερδοσκοπική αδηφαγία των ηλεκτρονικών κυρίως μέσων μαζικής ενημέρωσης.
Τελειώνοντας θέλω να ρωτήσω τον Γιώργο αν θεωρεί και αν υπερασπίζεται τη θέση ότι η τέχνη, η επιστήμη, η διδασικαλία και και η έρευνα ειναι δικαιώματα (ελευθερίες) ανεπιφύλακτα ή αν τελούν και αυτά υπό την επιφύλαξη του νόμου και έχει γ αυτόν νόημα η διάκριση ανάμεσα σε ανεπιφύλακτα και μη δικαιώματα. Το άσυλο και η ακαδημαική ελευθερία τελούν υπό την επιφύλαξη του νόμου;
Αναρτήσεις
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου