Το παλίμψηστο πολίτευμα

Του Κώστα Χρυσόγονου

Καθηγητή Συνταγματικού Δικαίου Α.Π.Θ.

Το πρόβλημα του πρωθυπουργοκεντρισμού αγγίζει το ίδιο το θεμέλιο του πολιτεύματος, τη λαϊκή κυριαρχία (άρθρο 1 παρ. 2 Συντ.). Από την κατοχύρωση ωστόσο της τελευταίας ως θεμελιώδους συνταγματικής αρχής (θα έπρεπε να) συνάγεται ότι κανένα άτομο, ομάδα προσώπων ή μερίδα του λαού, έστω και πλειοψηφική, δεν επιτρέπεται να οικειοποιηθεί, ολικά ή και μερικά μόνο, την άσκηση μιας εξουσίας παρόμοιας προς εκείνη του απόλυτου μονάρχη στα περισσότερα δυτικοευρωπαϊκά κράτη του 16ου-18ου αιώνα. Η «λαϊκή» κυριαρχία, υποκαθιστώντας στη θέση του πάλαι ποτέ κυρίαρχου μονάρχη έναν συλλογικό κυρίαρχο, ο οποίος δεν διακρίνεται για τη βουλητική του ενότητα, αλλά για τις διαιρέσεις και τις αντιθέσεις του, βρίσκεται στον αντίποδα της θεωρητικής κατασκευής της κυριαρχίας, όπως αυτή είχε αναπτυχθεί τον 16ο αιώνα από τον Bodin. Θα μπορούσε επομένως να υποστηριχθεί ότι ερμηνευτικές προσεγγίσεις, που αποδίδουν σε συγκεκριμένο πρόσωπο ή κρατικό όργανο, διαφορετικό από το ανώτατο όργανο του κράτους (δηλ. το εκλογικό σώμα), ρόλο, έστω και κατά μεταφορική έννοια, «κυρίαρχο» ή «κυριαρχικό» έρχονται σε αντίθεση προς τα θεμέλια της δημοκρατίας. Όταν εξάλλου ο ρόλος του λαού περιορίζεται στην ανάθεση (πρακτικά του συνόλου) της εξουσίας σ’ έναν αντ’ αυτού κυρίαρχο, τότε δεν πρόκειται για δημοκρατία, αλλά για βοναπαρτισμό. Σημειωτέον μάλιστα ότι ο τελευταίος δεν αποτελούσε ιστορική πρωτοτυπία, αλλά αναμάσημα παλιότερων ιδεολογημάτων, τα οποία είχαν χρησιμοποιηθεί ως άλλοθι για την επιβολή της αυτοκρατορικής εξουσίας στην αρχαία Ρώμη.[συνέχεια εδώ]